Mijn rechten als patiënt: veelgestelde vragen

Ja, de persoon of personen die je zelf als vertegenwoordiger aanwijst, hebben altijd voorrang boven de wettelijke rangorde die in de wet is vastgelegd. Deze rangorde kan je terugvinden op de pagina Recht op een vertegenwoordiger of een vertrouwenspersoon. Als je meerdere personen aanduidt, moet je zelf aangeven in welke rangorde ze optreden.

Opgelet, je moet wilsbekwaam zijn op het moment dat je zelf je vertegenwoordiger aanduidt. En je moet je vertegenwoordiger schriftelijk aanduiden. Dat kan met een formulier dat je vindt op de pagina over Recht op een vertegenwoordiger of een vertrouwenspersoon. Jij en je vertegenwoordiger moeten dit handtekenen en dateren.

Het is belangrijk dat zorgverleners weten dat jij een wilsverklaring hebt.

Vertel het zeker aan je huisarts en, als dat nodig is, ook aan andere behandelende artsen. Vraag hen om jouw wilsverklaring toe te voegen aan je patiëntendossier.

Ook je vertrouwenspersoon of vertegenwoordiger kan dit doorgeven aan een zorgverlener. Zelfs als je later zelf niets meer kan zeggen, blijft jouw wilsverklaring een belangrijk document. Het geeft weer wat jij belangrijk vindt.

Je vertrouwenspersoon en vertegenwoordiger kennen jou goed en kunnen er mee over waken dat jouw wensen ook in de toekomst gerespecteerd worden. Breng je vertrouwenspersoon of vertegenwoordiger dus zeker op de hoogte van je wilsverklaring.

Ja, als nabestaande kan je een klacht indienen voor een patiënt die overleden is. Er wordt een onderscheid gemaakt tussen een minderjarige en een meerderjarige overleden patiënt:

• Is de overleden patiënt minderjarig? Dan kunnen de vertegenwoordigers van de patiënt, in principe zijn dat de ouders, een klacht indienen. Tenzij de minderjarige patiënt zich daartegen verzet heeft.
• Is de overleden patiënt meerderjarig? Dan kunnen de volgende mensen een klacht indienen: de echtgenoot, de wettelijk samenwonende partner, feitelijk samenwonende partner, de bloedverwant tot en met de tweede graad, de vertegenwoordiger van de patiënt. Tenzij de meerderjarige patiënt zich daartegen verzet heeft.

Dat kan, maar dat hoeft niet dezelfde persoon te zijn.

Je vertrouwenspersoon helpt je terwijl je wilsbekwaam bent, maar je oefent zelf je rechten uit. Je vertegenwoordiger treedt op in jouw naam wanneer je niet langer wilsbekwaam bent en zal dan in jouw plaats je rechten als patiënt uitoefenen.

Je vertrouwenspersoon aanduiden als je vertegenwoordiger kan een voordeel hebben. Die persoon, die jou goed kent en die je vertrouwt, kan je blijven helpen. Eerst als vertrouwenspersoon wanneer je zelf nog beslissingen kan nemen. Later, als je zelf je patiëntenrechten niet meer kan uitoefenen, helpt diezelfde persoon je als vertegenwoordiger. Dat kan ervoor zorgen dat jouw waarden, voorkeuren voor zorg en levensdoelen zo goed mogelijk worden gerespecteerd. 

CM biedt heel wat informatie over je rechten als patiënt. Andere interessante websites met informatie over patiëntenrechten zijn onder meer:

•    www.patientrights.be 
•    www.vlaamspatientenplatform.be

• Om een autonome beslissing over een behandeling te kunnen nemen, is het belangrijk dat je wilsbekwaam bent. In principe is iedereen wilsbekwaam, tot het tegendeel bewezen is. 
• Je bent wilsonbekwaam als je de informatie van de zorgverlener niet (meer) kan begrijpen en afwegen, niet begrijpt wat de gevolgen van je besluit zijn en/of geen besluit kan nemen. Dat is bijvoorbeeld het geval bij gevorderde dementie of een coma.
• Er bestaat nog geen objectief meetinstrument om te bepalen of iemand wilsonbekwaam is of niet. Het moet dus per beslissing en per situatie worden vastgesteld.
• Wilsbekwaamheid is afhankelijk van de context en de vraag die gesteld wordt. Zo kan iemand soms nog wel beslissen over een dagje uit, maar niet meer over een hypotheek of euthanasie. Of je al dan niet wilsonbekwaam bent, kan best door een zorgverlener worden vastgesteld.

Een brede groep zorgverleners moet je rechten als patiënt respecteren. Het gaat om: 

1. Artsen en andere medische beroepen:

• artsen
• tandartsen
• apothekers
• vroedvrouwen
• kinesitherapeuten

2. Verpleegkundig en ondersteunend personeel:

• verpleegkundigen
• zorgkundigen

3. Psychologische zorg:

• klinisch psychologen
• klinisch orthopedagogen
• psychotherapeuten (ook als zij geen erkende zorgverlener zijn, maar onder toezicht van een arts, klinisch psycholoog of klinisch orthopedagoog werken in interdisciplinair verband)

4. Hulpverleners-ambulanciers
5. Paramedici, zoals:

• bandagist
• orthesist en prothesist
• diëtist
• ergotherapeut
• farmaceutisch technisch-assistent
• technoloog medische beeldvorming
• medisch laboratoriumtechnoloog
• logopedist
• podoloog
• audioloog en audicien
• mondhygiënist
• orthoptist
• optometrist
• ambulancier van het niet-dringend ziekenvervoer
• praktijkassistent

6. Niet-conventionele praktijken, zoals:

• osteopaten
• chiropractors
• acupuncturisten
• homeopaten

Let op: elke zorgverlener moet de rechten van de patiënt respecteren binnen dienst wettelijke bevoegdheid. Dat betekent bijvoorbeeld dat zorgverleners alleen informatie of zorg mogen geven waarvoor ze wettelijk bevoegd zijn. Voorbeeld: een kinesitherapeut moet uitleg geven over oefeningen van een kinesitherapeutische behandeling na een operatie, maar niet over de operatie zelf. Die uitleg hoort bij de bevoegdheid van de betrokken arts.

Zolang je wilsbekwaam bent, oefen je zelf je rechten als patiënt uit. Toch kan je nood hebben aan een persoon die je bijstaat tijdens gesprekken met artsen en andere zorgverleners. Dit is je vertrouwenspersoon. Die persoon zal je ondersteunen, maar kan niets in jouw plaats beslissen. Een vertrouwenspersoon moet je niet formeel aanduiden. Je kan bijvoorbeeld een familielid of vriend vragen om je bij te staan.

Als je wilsonbekwaam bent, kan je niet langer zelf je rechten als patiënt uitoefenen. Dan is het aan de vertegenwoordiger om te handelen in jouw naam. Deze persoon doet dit voor zover en zolang je niet in staat bent om jouw rechten zelf uit te oefenen. De vertegenwoordiger moet altijd rekening houden met jouw waarden, voorkeuren van actuele en toekomstige zorg en levensdoelen. De vertegenwoordiger moet je zoveel mogelijk betrekken, in verhouding met je begripsvermogen op dat moment.