Maken je inspanningen echt een verschil?

Is het echt zo ongezond om soms een sigaret te roken, een glas wijn te drinken of niet te sporten? Heb je echt een impact als je niet meer met het vliegtuig reist en minder vlees eet? Sam Proesmans, spoedarts en expert volksgezondheid, legt uit hoe je een verschil maakt in deze 3 stellingen.

Tekst: Stephanie Lemmens

Leestijd: 4 min

27/06/2024

1. ‘We leven gemiddeld 30 jaar langer, vooral door gezondere keuzes te maken en niet door medische vooruitgang.’

Sam Proesmans: ‘De meeste mensen denken aan vaccinatiecampagnes of preventieve kankerscreenings als het over volksgezondheid gaat. Maar het is zo veel meer dan dat. Het gaat over de lucht die je inademt, het water dat je drinkt, de weg die je aflegt van je werk naar huis… Door strikt afval te sorteren, een gordel te dragen in de auto, niet te roken op openbare plaatsen draagt iedereen z’n steentje bij.’

‘Gezondheid komt niet alleen van bovenaf. Ja, politici zijn belangrijke vertegenwoordigers van onze volksgezondheid. Maar je kan ook impact hebben op kleine schaal en op individueel niveau. Zo kan je als werkgever perfect beslissen om roken voor de ingang te weren, ook al is er nog geen algemeen rookverbod. Doordat meer mensen zich tegen roken verzetten, maak je die omslag evident. Verschillende kleine acties leiden ertoe dat het beleid sneller volgt.’

‘Dergelijke maatregelen klinken misschien saai. Omdat ze voor een stuk je vrijheid beperken, leiden ze soms zelfs tot weerstand. Een rookverbod heeft pas impact op lange termijn en is lang niet zo spannend als openhartchirurgie. Dat laatste redt weliswaar levens, maar het zal de levensverwachting van een hele samenleving niet doen toenemen.’

‘Wie een gezonde samenleving wil, moet bereid zijn om opofferingen te maken. Zoals een mondmasker dragen of zich laten vaccineren tijdens de coronapandemie. Dat is vervelend, maar nodig om anderen te beschermen. Maatregelen als deze zorgen ervoor dat we met z’n allen kunnen blijven leven zoals we dat gewend zijn: veilig en gezond.’

2. ‘Minimale inspanningen verminderen het risico om te sterven aan de meest frequente chronische ziekten met 80 procent.’

‘De meeste inspanningen die je levert, zijn in de eerste plaats een win voor jezelf. De 4 belangrijkste inspanningen verminderen je risico op hart- en vaatziekten, diabetes, dementie en veelvoorkomende kankers met maar liefst 80 procent. Ze worden ook wel eens de vital four genoemd:

  1. Niet roken
  2. 30 minuten per dag bewegen
  3. Gezond eten (zo plantaardig mogelijk)
  4. Je BMI onder 30 houden

‘Je hoeft dus geen marathon te lopen of helemaal nooit meer vlees te eten. Vind je deze relatief kleine inspanningen soms toch vervelend? Bedenk dan dat je er gemiddeld zomaar eventjes 14 jaar langer door leeft. Gewoon door je gedrag en omgeving aan te passen. Er zijn natuurlijk ook nog je genen. Soms heb je gewoon brute pech, zoals bij een hersentumor.’

3. ‘Een zieke planeet maakt je ziek en een gezonde planeet maakt je gezond.’

‘Het is nooit te laat om actie te ondernemen. Zelfs als je op latere leeftijd de vital four toepast, vermindert je kans op vroegtijdig overlijden met 40 procent na amper 4 jaar. Het gaat ook niet altijd alleen over jezelf. Misschien zal een bepaalde inspanning jou niet meer helpen, maar wel je buur, kind of kleinkind. Als jij rookt, dan kunnen ook zij daarvan astma of misschien zelfs longkanker krijgen. Soms mogen we gerust een beetje breder kijken.’ 

‘Dat geldt misschien nog het meest voor het klimaat. Hoe meer je keuzes rekening houden met de gezondheid van de planeet en het leven erop, hoe gezonder je zelf onrechtstreeks wordt. De fiets nemen in plaats van de auto voor kleine verplaatsingen, bijvoorbeeld, voorkomt dat de aarde verder opwarmt én bespaart ook de mens een hoop ellende. Luchtvervuiling veroorzaakt hart- en vaatziekten, longkanker, leukemie, astma en vertraagde longontwikkeling bij kinderen.’