Waarom droom je wat je droomt?
Mijn kleuterjuf brieste en bulderde, en spatte plots uiteen in suikerspin en monarchvlinders. Gelukkig schoot ik toen wakker. Je dromen serveren je ‘s nachts de meest merkwaardige schouwspelen. Waarom is dat? En hebben die dromen je iets te vertellen?
In smetteloos wit ondergoed loop ik tussen geklede mensen en niemand kijkt ervan op.
P.H. - 58 jaar
Ook al zijn er mensen die beweren het nooit te doen, dromen doen we allemaal. Gemiddeld zo’n vijf keer per nacht. Dat is maar goed ook, want dromen is een belangrijk deel van onze slaap. ‘Noodzakelijk zelfs’, zegt psycholoog en slaapexpert Annelies Smolders. ‘Tijdens de nacht verwerk je wat je overdag hebt meegemaakt. Een gesprek dat je hebt, een taak die je uitvoert, de cursus die je blokt … terwijl je het meemaakt, gebeurt de eerste verwerking. In je dromen verwerk je dat heel snel nog eens en schrijf je het weg naar je langetermijngeheugen. Tussen alle prikkels van een hele dag zitten ook veel emoties. Door te dromen verwerk je die gevoelens. Ze worden verzacht. Er vindt een emotionele ontlading plaats. De verwerking zorgt ervoor dat er opnieuw plaats is voor input van de volgende dag. Dromen is een soort schoonmaak van de hersenen.’
De droom als glazen bol
Je kan dus niet zonder, maar waarom trekken dromen zo’n bevreemdend jasje aan? Waarom herhalen onze hersenen niet gewoon de gebeurtenissen van de dag? ‘Tijdens dat wegschrijven naar het langetermijngeheugen ga je knippen, plakken en veel associëren. Zo kan het zijn dat je overdag iemand hebt ontmoet die je doet denken aan een klasgenoot van vroeger. Daardoor leg je ‘s nachts bijvoorbeeld een link naar een schoolreis van vroeger, dat verbind je aan de watervallen van Coo, enzoverder. Best mogelijk dat die klasgenoot waar je aan dacht niet eens in je droom opduikt. Dat verbinden gaat heel snel en kan alle kanten op. Dat maakt dromen soms zo bizar.’
Het is net die extravagante kant van dromen, die ze veel gewicht geeft. Want, al die avonturen in eigen hoofd, daar moet toch een betekenis achter zitten. ‘De toekomst voorspellen doen ze in elk geval niet. Als een droomt uitkomt, is het eerder een selfullfilling prophecy. Je past je gedrag aan in functie van de droom en daardoor komt die uit. Of er een betekenis achter zit, is iets wat we wetenschappelijk niet kunnen ondersteunen. Bij onderzoek kunnen we enkel vaststellen dát je droomt, maar de beelden die jij ziet, krijgen wij niet te zien. Bij dromen moet je wel naar de symboliek kijken, want ze zeggen wel iets over wie je bent. Als je vaak angstdromen hebt, vertelt dat iets over je karakter. Een perfectionist zal bijvoorbeeld tijdens een examenperiode of als er een deadline nadert meer dromen over een vlucht missen of over achtervolgd worden. Die droomt dus niet per se over de cursus of de opdracht, wel over iets moeten halen.’
Een wilde nacht met je favoriete filmster
Wat ons bezighoudt, duikt al dan niet goed vermomd op in onze dromen. Daar zit trouwens wat overlap op. Iedereen heeft al eens gedroomd van halfnaakt op school of op het podium te verschijnen of in een vliegtuigramp te zitten. ‘Ja, die dromen gaan gepaard met gevoelens van schaamte, onzekerheid, een gebrek aan vertrouwen … Dat hangt samen met de cultuur waarin je opgroeit. Een primitieve Afrikaanse stam droomt niet over examens of vliegtuigen.’
In periodes met stress droom ik dat ik aan de kust over de dijk wandel en in de verte een tsunami op mij afkomt.
P.S. - 35 jaar
Mijn verloofde blijkt een seriemoordenaar en drugshandelaar te zijn die lijken en drugs in de muren van mijn ouderlijk huis stopt.
S.V. - 25 jaar
Ik droom vaak dat ik mijn diploma kwijt ben en mijn studies helemaal opnieuw moet doen. Maar niets loopt zoals het hoort.
K.P. - 44 jaar
En af toe komt er een vleugje sensualiteit bij kijken. ‘Zo’n tien procent van onze dromen zijn erotisch. Ze komen iets vaker voor bij mannen dan bij vrouwen. Vrouwen dromen daarin vooral over seks met hun favoriete filmster of beroemdheid, mannen over vrijen met meerdere personen tegelijk.’
Maar het zijn vooral de slechte dromen die je onthoudt. Die heb je ook vaker. 80 procent van de dromen is negatief. ‘Die blijven hangen, omdat die je alert houden voor gevaar. Dat is je genetische code die spreekt, een overblijfsel van lang geleden. Toen was het belangrijk om waakzaam te zijn voor dreigend gevaar. Dat zit er nog altijd ingebakken. Bovendien moet er ook een selectie gebeuren van wat je droomt. Alles onthouden zou je hoofd overbeladen.’
Gigantische contactlenzen
Af en toe schiet een droom een beetje door en krijg je een nachtmerrie. ‘Dat is een bepaald type dromen dat zeer negatief is. Je schrikt daarvan wakker. Ook die ontstaan door associatie. Je hoort een verhaal over een sterfgeval en je bent iemand met verlatingsangst. Dan kan het zijn dat je ‘s nachts in je droom plots je vader aan het reanimeren bent. Dat zijn restjes van de dag die je linkt aan je leefwereld, je verwachtingen en je angsten.’
De dromen die je je herinnert, zijn ook meestal dromen die regelmatig in het theater van je hoofd verschijnen. ‘Zoals bij alles, hoe meer je iets herhaalt, hoe beter het erin zit. Ik heb dat zelf ook. Toen ik student was, droeg ik contactlenzen. Tijdens examenperiodes droomde ik regelmatig dat ik gigantisch grote contactlenzen moest insteken. Dat lukte uiteraard niet. Ook al draag ik al twintig jaar geen lenzen, toch keert die droom af en toe terug. Die dromen in herhaling vertellen iets over je karakter. Ik ben een perfectionist, ik legde de lat hoog tijdens de examens. Dat associeerde ik met onmogelijk grote lenzen insteken.’
Droomterreur
Zolang die negatieve en terugkerende dromen eerder onschuldig van aard zijn, is er geen probleem. Maar sommige mensen kampen met hardnekkige, extreem negatieve dromen. ‘Dat kan door een trauma zijn bijvoorbeeld. Die mensen durven soms niet meer gaan slapen uit angst opnieuw die droom mee te maken. Dan help ik hen om die droom meer te controleren. Via een techniek als EMDR bijvoorbeeld. Of we gaan de droom herschrijven. Dan nemen we die vaak door en stelselmatig passen we dat verhaal aan. Als zij voor ze gaan slapen fantaseren over een goede afloop van hun slechte droom, zich trainen in een leuker verhaal, kan dat helpen. Bij kinderen geef ik de tip dat een superheld hen kan redden in een halsstarrige boze droom. Zo kunnen we extra input in de droom steken. Dan loopt bijvoorbeeld die achtervolging waar ze in vastzitten, wel goed af.’
Geregisseerd door jezelf
Als we dromen kunnen manipuleren, betekent dat ook dat we mits oefening de regie helemaal kunnen overnemen? Dat we kunnen kiezen om de ene nacht olympische kampioen schansspringen te worden en de volgende de eerste mens op Mars te zijn? ‘Er zijn mensen die beweren dat ze dat kunnen. Maar eigenlijk kun je een droom maar een klein beetje sturen of controleren. Niet iedereen kan dat trouwens. De meeste mensen zijn daar ook niet mee bezig. Wie goed slaapt, begint best niet met te knippen en plakken in zijn dromen. Blijf daarvan af.’
Want een goede nachtrust garandeert ook de beste droomslaap. ‘Een optimale slaap betekent dat je vier à vijf keer per nacht een slaapcyclus doorloopt. Die bestaat uit lichte slaap, diepe slaap en droomslaap, en periodes waarin je licht slaapt en wakker bent. Je bioritme volgen en een goede slaaphygiëne, helpen daarbij. Bouw je dag af. Ga niet slapen als je nog te alert bent. Het is belangrijk om je mentaal inspanningsniveau te doen zakken. Op die manier nodig je slaap uit en is de kans groter dat je een goede, deugddoende nacht hebt.’