Seks op latere leeftijd: ‘De normaalste zaak van de wereld’
Verdwijnen seksuele verlangens naarmate je ouder wordt? Bijlange niet, zo blijkt. Ze nemen wel andere vormen aan. Ouderenexpert Els Messelis pleit voor minder taboes en vooroordelen. ‘Intimiteit draait om meer dan een orgasme of de daad zelf, het gaat om nabijheid, veiligheid en geborgenheid.’
30 procent van de oudere volwassenen is seksueel actief
Els Messelis
‘Als ik tijdens mijn lezingen voor een ouder publiek het woord ‘seks’ laat vallen, dan kan je een speld horen vallen in de zaal. Het onderwerp leidt nog vaak tot stilte. Maar als je wat aandringt, door voorbeelden te geven, dan komen de vragen of verhalen boven.’
We denken doorgaans in te enge termen over seksualiteit, zo blijkt. ‘Het is zo veel meer dan een orgasme krijgen, masturberen of de daad an sich. Het gaat om een fysiek verlangen dat je op verschillende manieren kan beleven.’ Overigens niet zomaar te verwarren met intimiteit, een term die nog veel breder gaat. ‘Naast fysiek intiem zijn, beschrijven wetenschappers nog 13 andere vormen van intimiteit. Voel ik mij goed in de nabijheid van iemand anders? Kan ik helemaal mezelf zijn? Kan ik in vertrouwen mijn diepste zielenroerselen delen?’
Vragen waarbij de oudste, vaak religieus opgevoede generaties nauwelijks eerder stilstonden. ‘Vooral de mensen geboren voor de wereldoorlogen zien seksualiteit en intimiteit in het kader van het huwelijk en de voortplanting. Eens die taken volbracht waren, gingen de boeken toe. Er was weinig sprake van lust of een relationele beleving.’
Erotische namiddag voor senioren
Lees meerVeranderend lichaam
Hoewel de tijden intussen veranderd zijn, bestaat nog steeds de beeldvorming dat mensen geen seksuele verlangens en interesses meer hebben van zodra ze een bepaalde leeftijd bereiken. ‘Niets is minder waar natuurlijk. Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat zo’n 30 procent van de oudere volwassenen seksueel actief is. In Nederland spreken ze zelfs over 50 procent.’
‘De seksuele activiteit vermindert dus wel, maar niet door de reden die iedereen denkt. Je leeftijd speelt niet zozeer een rol, wel de kwaliteit van je relatie en/of je gezondheidstoestand. Kan je omgaan met een veranderend lichaam? Kan je nog steeds jezelf zijn met een veranderend lichaam? Waar heeft je veranderende lichaam nood aan of waar beleeft het plezier aan? Op latere leeftijd blijkt een intiem voorspel vaak belangrijker te worden dan een orgasme of de daad zelf.’
Soloseks
De kunst is dus om het lichaam op een andere manier te leren ontdekken. ‘Oud worden is één ding, maar sommigen worden ook ziek. Borstkanker, prostaatkanker of hartproblemen, bijvoorbeeld, hebben een impact op je seksueel welzijn. En dan zijn er nog de mensen die alleen ouder worden, door een scheiding of verlies.’
Al die veranderingen leveren een waaier van verschillende uitingsvormen van intimiteit op. ‘Alleenstaande mensen met huidhonger vinden soms hun ding in soloseks. Voor sommigen onder hen is het een eerste kennismaking, ze leerden nooit eerder om zichzelf op die manier te ontdekken. Anderen zoeken het elders, in een massage of danslessen bijvoorbeeld. Nog anderen staan open voor een onenightstand of hebben een friend with benefits.’
‘Je merkt het al, het is niet omdat mensen ouder worden dat je kan spreken van eenheidsworst. Het is vanzelfsprekend een zeer diverse groep.’
Alleenstaande ouderen met huidhonger vinden soms hun ding in soloseks
Els Messelis
Schaamrood
En de ene is al vrijgevochtener dan de andere. ‘De vroege babyboomers, de zogenaamde protestgeneratie geboren tussen ’40 en ’55, praten al opener over hun noden en verlangens. Maar dat geldt niet voor iedereen. Er heerst nog vaak een taboe. Niet alleen bij oudere volwassenen zelf, maar ook bij hun kinderen of bij zorgverleners.’
Veiligheid en vertrouwen zijn een voorwaarde om het over seksualiteit en intimiteit te hebben. Het helpt niet als je stuntelig of zelfs lacherig doet over deze thema’s. ‘Kinderen krijgen vaak het schaamrood op de wangen als ze aan het seksleven van hun ouders of grootouders denken. En van zodra ze zorgbehoevend worden, willen ze er plots alles over weten, alsof het een bizarre curiositeit is. Niet dus! Het is de normaalste, meest universele zaak van de wereld, ongemakkelijkheid is nergens voor nodig.’
Soms moet je het onderwerp gewoon actief durven aankaarten. ‘Zorgverleners zoals gerontologen, maatschappelijk werkers of het zorgpersoneel in woonzorgcentra kunnen bijvoorbeeld een psycho-educatieve sekskoffer met materiaal voorzien, waarin ze stimulerende foto’s en vibrators bewaren. Neem die dingen er bewust bij en je ontdekt heel wat.’