Sssst, een beetje stiller graag
Vind je ook dat er almaar meer lawaai is om je heen? Lawaai is overal en kan leiden tot gezondheidsproblemen. Het aantal mensen dat wordt getroffen door geluidshinder door het verkeer, de industrie, buren en recreatieve activiteiten is immens. Dat bewijzen de resultaten van het meest recente schriftelijke leefomgevingsonderzoek van het Departement Omgeving van de Vlaamse overheid.
Blootstelling aan lawaai leidt tot een verhoogd risico op gezondheidsproblemen
Hans Reynders
De harde cijfers
Geluidsoverlast vaststellen en aanpakken is niet eenvoudig. Als je buurman zijn vuilniszak over de haag in je tuin kiepert, dan zal hij daar terecht voor berispt en beboet worden, geen twijfel mogelijk. Als hij een radio laat schallen en je protesteert, dan bestaat de kans dat je het etiket krijgt van zure, onverdraagzame buur.
Maar die overlast is er wel degelijk. Enkele cijfers uit het leefomgevingsonderzoek van de Vlaamse Overheid vind je hiernaast:
1 miljoen Vlamingen
‘De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) heeft vastgelegd dat wegverkeer schadelijk is voor de gezondheid vanaf een gemiddelde geluidsblootstelling van 53 decibel. Voor nachtelijke geluidsblootstelling worden geluidsniveaus hoger dan 45 decibel geassocieerd met slaapverstoring’, zegt Hans Reynders, expert omgeving en gezondheid bij het Vlaams Departement Omgeving. ‘Dit betekent dat meer dan 1 miljoen Vlamingen een verhoogd risico hebben op gezondheidsproblemen door het wegverkeer. Dit is immens veel.'
‘Ook blootstelling aan ander lawaai dan het verkeer leidt tot een verhoogd risico op allerhande kwalen. Als we de verschillende milieufactoren met elkaar vergelijken, dan stellen we vast dat geluid na fijn stof op de tweede plaats komt wat betreft een negatief effect op de gezondheid,’ aldus Reynders.
Verminderde levenskwaliteit
‘De meest voorkomende schadelijke effecten zijn stress, slaapverstoring, hartaandoeningen, cognitieve achterstand en een minder snelle leerontwikkeling, en een algemeen hinderend effect op ons functioneren,’ stelt Reynders. ‘Men schat dat door geluidsoverlast er per jaar over heel Europa 48.000 nieuwe gevallen van hartziekte bij komen, 12.000 vroegtijdige sterfgevallen en 12.500 kinderen met leerachterstand. Naast de sterfte- en ziektecijfers betekent lawaai voor heel veel mensen een verminderde levenskwaliteit.’
‘Volgens een Europees rapport is de lawaaivervuiling de voorbije jaren zeker niet gedaald, terwijl we voor tal van andere milieuthema’s wel een gunstige evolutie zien,’ vult Gunther Van Broeck, expert geluidsbeleid bij het Vlaams Departement Omgeving, aan. ‘Verzuring van de bodem, luchtverontreiniging, schade door zwaveldioxide, om maar die te noemen, zijn de voorbije jaren gedaald. Voor geluidshinder merken we die trend helaas niet.’
Beter een goede buur
‘Burenlawaai neemt toe sinds de start van onze bevragingen in het jaar 2000’, zegt Van Broeck. ‘De Vlaamse overheid stelt zelf geen regels op voor kleine overlast, zoals grasmaaien op zondag of muziek spelen in de tuin. Elke gemeente legt die regels vast in een politiereglement. Sommige gemeenten doen dat gedetailleerd, andere hebben er amper aandacht voor.’
Trillingen kunnen even storend zijn als het geluid zelf
Gunther Van Broeck
Een geschil met een buur is niet fijn. Beter een goede buur dan een verre vriend, zo luidt het gezegde. ‘Geluidshinder door een buur pak je aan door met die buur te praten om zo samen een oplossing te vinden’, aldus Van Broeck. ‘Lukt dat niet, dan wend je je tot de lokale milieudienst. Die kan een bemiddelaar inschakelen. Als het conflict escaleert, dan kun je naar de vrederechter stappen. Die komt zich mogelijk ter plaatse vergewissen van de toestand.’
Meten is weten
Hinder door geluidsoverlast is subjectief. ‘Wie last heeft van lawaai kan zich laten bijstaan door een erkende milieudeskundige geluid en trillingen’, stelt Van Broeck. ‘Die meet het aantal decibels en heeft ook oog voor de hinder door trillingen, want die kunnen even storend zijn als het geluid zelf. Metingen gebeuren bij de geluidsbron, bij degene die de hinder ondervindt, of bij allebei.’
Wat met het kabaal van brullende tuingereedschappen? Van Broeck: ‘Voor het geluid dat producten maken, heeft Europa limietwaarden vastgelegd. Die worden omgezet in nationale wetgeving. Zo zijn er limietwaarden voor bijvoorbeeld grasmaaiers, compressoren en mobiele kranen. De geluidsproductie van deze machines wordt gemeten bij de fabricage en ze kunnen enkel op de markt gebracht worden als ze aan de normen voldoen. De federale inspectiediensten houden daar toezicht op. Voor andere producten zoals koelkasten, wasmachines en kettingzagen is het verplicht om de geluidsemissie aan te geven op het product. Een consument kan kiezen voor een geluidsarme of minder geluidsarme versie.
Luidruchtige gezelligheid
‘Voor muziekactiviteiten zijn er geluidsnormen vastgelegd ter bescherming van de bezoekers tegen gehoorschade. Voor vaste locaties zoals cafés, discotheken of concertzalen zijn er geluidsnormen die hinder in de omgeving beperken. Voor occasionele muziekevenementen beslist de lokale overheid onder welke voorwaarden deze kunnen plaatsvinden. Bedrijven zijn eveneens onderworpen aan geluidsnormen. Die zijn vastgelegd in een aparte wetgeving.’
Geluid wordt door sommigen geassocieerd met gezelligheid, maar is dat wel zo? Gezelligheid zonder een buitensporig aantal decibels moet toch kunnen?
‘De wereld wordt lawaaiiger, daar kunnen we niet omheen’, zegt Van Broeck. ‘Een grote, anonieme massa ergert zich daaraan. Wat wij als Vlaamse overheid doen is de lokale besturen advies geven over hoe ze de hinder kunnen beperken. Neem nu de problematiek van de outdoor padelterreinen. Die speelvelden worden best ingeplant buiten de woonwijken, zodat bewoners niet hoorndol worden van het getok en geplok.’
In het verkeer
Verkeer is een grote bron van geluidsoverlast. Mensen stellen zich wel eens vragen bij de massale bomenkap langs onze autosnelwegen. Daar is nogal wat onbegrip over. Het kappen van bomen langs de autostrades, die het lawaai dempen, gebeurt om veiligheidsredenen, of omdat de bomen oud zijn en vervangen moeten worden door jongere exemplaren.
Wie al eens wandelt of fietst naast de A11, het nieuw stuk autosnelweg tussen Brugge en Knokke, kan met eigen oren vaststellen dat de geluidschermen daar perfect hun werk doen. Maar dat is niet overal zo. ‘Er bestaan geluidwerende schermen in vele maten en materialen’, oppert Van Broeck. ‘Die in de buurt van Zwijndrecht bijvoorbeeld zijn negen meter hoog. Schermen zijn het meest effectief als je er dicht bij staat. Op grotere afstand vermindert het effect. Het geluid buigt zich als het ware over het scherm heen.’
Wie de autostrade neemt naar Nederland hoort waar Nederland begint: daar waar het luid grommende, hobbelige wegdek ineens zachtjes begint te fluisteren. Men noemt het niet voor niets fluisterasfalt. Waarom volgen wij het Nederlandse voorbeeld niet? ‘Fluisterasfalt wordt in Vlaanderen niet standaard toegepast’, aldus Van Broeck. ‘Het is minder duurzaam dan gewoon asfalt, het moet vaker vervangen worden. Het asfalt dat wij tegenwoordig gieten, is al stiller dan het asfalt dat we vroeger gebruikten. Het komt een flink eind in de buurt van het Nederlandse fluisterasfalt. Bij iedere werf wordt een kosten-batenanalyse gemaakt om na te gaan wat het meest milieuvriendelijk is: stil asfalt, geluidsschermen of een andere oplossing.’
31 oktober - Dag van de Stilte
Dag van de stilte is een jaarlijkse campagne die aandacht schenkt aan het vertragen, het verstillen en de kwaliteit van onze leefomgeving.
Ter gelegenheid van de Dag van de Stilte worden op tal van plaatsen activiteiten georganiseerd.
Vlaanderen telt 10 door de Vlaamse overheid erkende Stiltegebieden. Dit zijn gebieden met een landelijk karakter waarin de geluiden van fauna en flora overheersen.
Het eerste erkende Stiltegebied, het gebied Dender-Mark, viert dit jaar zijn 20ste verjaardag.