Drie mama's over de zelfdoding van hun zoon
‘Hoe raar het ook klinkt, het heeft ons leven rijker gemaakt.’ Bénédicte Gernaey, Doris Van Houtte en Greet Vastershaeghe (op de foto v.l.n.r.) verloren elk een zoon aan zelfdoding. Als De Drie Mama’s bewegen ze hemel en aarde om het taboe over zelfdoding te doorbreken.
Op de vraag hoe het op dit moment met hen gaat, lopen de antwoorden van de drie dames opvallend gelijk. ‘Het gaat redelijk.’
Het is een ouderwetse Belgische zomerdag. Er staat een strakke wind. Zon en wolken spelen beurtelings de hoofdrol. Het ene moment voelt als hoogzomer, even later dreigt er regen. Het is symbolisch voor het gesprek dat volgt. ‘Kleine dingen kunnen mijn gevoel pijlsnel doen omslaan’, zegt Greet. ‘Alles raakt me veel harder.’ Doris benadrukt dat ze bezig moet blijven. ‘Dan is er weinig tijd om te denken.’ En Bénédicte benadrukt dat ze die wispelturige emoties omarmt. ‘Het verdriet zit onder onze huid. Dat is milder geworden, maar het gemis wil je blijven vasthouden.’
Een band door pijn gesmeed
Greet en Bénédicte verloren hun zonen Jaro (26) en Jonas (24) in 2015. Doris moest in 2017 afscheid nemen van haar zoon Kevin (33). Aan alles voel je dat ze daarover willen blijven praten. De band tussen de drie dames is bijna tastbaar. Hij is intens en gesmeed door de ontzagwekkende pijn die ze delen. Al is elk afzonderlijk verhaal anders.
Voor Bénédicte en Doris kwam de zelfdoding van hun zonen totaal onverwacht. ‘Ik wist dat Jonas het moeilijk had,’, zegt Bénédicte, ‘maar hij verzweeg veel. Hij droeg altijd een masker, dat moet heel lastig geweest zijn. Ik heb nooit gedacht dat het zover zou komen. Nooit!’
Ook Doris wist dat haar zoon in een donkere periode zat. ‘Hij zat in een scheiding en dat woog op hem. Hij was ook fel vermagerd. Maar tegelijk maakte hij nog plannen. Dat ik die zelfdoding niet heb zien aankomen, daar heb ik het nog altijd moeilijk mee. Het is je eigen kind. Ik kende hem tot op een draadje en toch heb ik dat gemist.’
Jaro, de zoon van Greet, had het al veel langer moeilijk. Een aantal keer werd hij opgenomen in de psychiatrie. ‘Het zit tussen de oren, zeggen ze soms. Zo’n opmerking doet pijn. Alsof het iets is wat je zomaar van je af kunt schudden. Jaro heeft echt afgezien. Hij heeft daar veel met mij over gepraat. Mama, het is alsof ik tien meter onder de grond in een kist zit, zei hij.’
‘Ik begrijp dat hij uit het leven is gestapt. Als je zoveel pijn hebt, dan hou je het niet meer vol.’
Bij alle drie zit hun breekbaarheid altijd aan de oppervlakte. Maar ze hebben er een bescherming weten op te leggen. Geen schild of pantser, wel een laag gedrevenheid en enthousiasme.
Niet verzwijgen maar benoemen
Als De Drie Mama’s willen de dames zelfdoding open en bloot als thema op tafel te leggen. En mentaal welzijn en psychisch lijden hoog op de agenda zetten.
‘De missie van De Drie Mama’s is ook om er te zijn voor mensen die hetzelfde hebben meegemaakt’, vult Bénédicte aan.
‘Wij zijn er altijd open over geweest dat onze kinderen uit het leven zijn gestapt’, vertelt Greet. ‘Maar mensen weten niet hoe ze daar moeten mee omgaan’, treedt Doris haar bij. ‘Ze zijn bang de verkeerde vragen te stellen. Ik heb nog gezien dat mensen me daarom mijden, een andere gang nemen in de supermarkt. Om er niet over te moeten praten.’
‘Niet iedereen komt er openlijk voor uit’, vult Bénédicte aan. ‘Wie ermee geconfronteerd wordt, geeft er soms een draai aan. Dat het geen zelfdoding was, maar een ongeval.’ Doris knikt instemmend. ‘Je ziet dat ook in de media bij bekende mensen of familie daarvan. Iedereen weet wat er gebeurd is en toch wordt het verzwegen. Ik snap dat niet. Benoem het gewoon.’
Het stilzwijgen rond zelfdoding, houdt het taboe in stand. Vaak spelen er gevoelens van schaamte en is er angst voor de reacties. Greet: ‘Dan zeggen mensen: het was Jaro zijn keuze. Alsof je ervoor kiest om psychisch te lijden. Niemand kiest daarvoor. Je kiest er ook niet voor om kanker te krijgen.’
Mensen zeggen: het was Jaro zijn keuze. Alsof je ervoor kiest om psychisch te lijden. Niemand kiest daarvoor
Greet
‘Mensen zoeken ook een snel een verklaring’, vertelt Doris. ‘Kevin was aan het scheiden, dat is voor velen dan de reden, een relatiebreuk. Terwijl het nooit één iets is. Volgens mij is dat een emmer die langzaam volloopt tot plots de druppel te veel valt.’
‘Er is ook veel onbegrip over waarom iemand het doet’, zegt Bénédicte. ‘Ze snappen niet dat je in een warm nest kunt opgroeien, niets tekortkomen en toch uit het leven stapt. Als Jonas had kunnen blijven, dan wás hij hier nog. Maar hij kon het leven niet meer aan.’
'Er is ook veel onbegrip over waarom iemand het doet. Ze snappen niet dat je in een warm nest kunt opgroeien, niets tekortkomen en toch uit het leven stapt.'
Bénédicte
Dat ik die zelfdoding niet heb zien aankomen, daar heb ik nog altijd moeilijk mee. Ik kende hem tot op een draadje en toch heb ik dat gemist
Doris
De tuin van Lukas Dhondt
Omdat ze alle drie in Deinze wonen, kenden de mama’s elkaar van op een afstand. ‘Toen ik Bénédicte voor het eerst zag na de dood van Jonas, zijn we elkaar in de armen gevlogen’, mijmert Greet. Na de zelfdoding van Kevin nodigden ze Doris uit om mee te gaan naar een lezing over rouw. Daar werd het zaadje voor De Drie Mama’s geplant.
‘We wilden zelf iets organiseren’, zegt Greet. ‘Dat is begonnen met een lezing over helpen bij verlies en verdriet met rouwexpert Manu Keirse.’
‘In één dag was dat uitverkocht, 400 man.’ Doris glundert als ze het vertelt. ‘Dan hebben we een tweede lezing gepland, ook die was meteen uitverkocht. Zelfs een derde raakte in geen tijd vol.’
‘Op één week tijd hadden we drie lezingen voor meer dan 1.000 mensen georganiseerd’, aldus Bénédicte. ‘Voor ons was dat een teken dat mensen daar nood aan hebben.’
De positieve reacties wakkerden het vuur bij de dames verder aan. Er kwamen meer lezingen, pannenkoekenverkopen en samen met Gezonde Buurt lanceerden ze het Veerkrachtpad in het stadsbos van Deinze. Vorig jaar nog organiseerden ze een benefietconcert met Stan Van Samang. ‘We hebben toen meer dan 25.000 euro geschonken aan het Centrum ter Preventie van Zelfdoding.’
Hun inzet bracht hen tot in de tuin van filmregisseur Lukas Dhondt. ‘Tijdens de voorbereiding voor Close wou hij weten hoe moeders zich voelen tijdens de eerste dagen nadat je kind uit het leven is gestapt. We hebben ons verhaal tot in de details verteld. Samen met hem hebben we zitten wenen.’ ‘We staan vermeld in de eindgeneriek’, voegt Bénédicte toe. ‘Mooi toch?’
‘Mensen weten wat wij hebben meegemaakt, dat verlaagt de drempel. We willen er voor hen zijn en luisteren, vooral luisteren.’
Bénédicte
Pannenkoeken en verhalen
'Waar we het meest trots op zijn? Op onze pannenkoekenverkoop op de markten. We zijn dat blijven doen en daar komen de mensen hun verhaal met ons delen. Vaak mensen die zelf iemand verloren hebben door zelfdoding.’ Bénédicte treedt Greet bij. ‘Mensen weten wat wij hebben meegemaakt, dat verlaagt de drempel. We willen er voor hen zijn en luisteren, vooral luisteren.’
‘Het geld dat we inzamelen voor de Zelfmoordlijn is belangrijk, maar al verkopen we niets meer, wij blijven op de markten staan. Het helpt mensen om te kunnen praten.’
Doris bevestigt. ‘Omdat iedereen ons kent, vragen mensen die iemand verloren hebben soms om bij hen langs te gaan. Wij doen dat ook.’
Het meest recente wapenfeit van de mama’s was om de voorstelling Het komt voor in beste families naar Deinze te halen. Dat stuk gaat over omgaan met psychische kwetsbaarheid van een familielid. ‘We wilden daar iets mee doen, omdat we die verhalen meer en meer horen. Mentaal welzijn en psychisch lijden krijgen nu meer aandacht, maar we zijn er nog lang niet’, benadrukt Greet. ‘Een lichamelijke ziekte kun je zien,’ zegt Bénédicte, ‘psychisch lijden niet. Daar zit het verschil.’ Doris gaat verder. ‘Als je niet goed in je vel zit, kun je daar niet mee naar spoed lopen. Wie gespecialiseerde hulp wil, botst op ellenlange wachtlijsten.’
Nooit vergeten
Of ze ondertussen impact hebben gehad als De Drie Mama’s, daar durft niemand rechtuit op antwoorden. Maar voor elkaar hebben ze een wereld van verschil betekend.
‘Ik dacht dat ik het verdriet alleen kon dragen’, zegt Greet. ‘Maar ik was verkeerd.’ ‘Wij houden elkaar recht’, zeg Doris. ‘We zien het als er iets is met de ander en we kunnen dat tegen elkaar zeggen. Zonder De Drie Mama’s stond ik niet waar ik nu sta.’
Ook Bénédicte knikt. ‘Het is iets positief, het geeft voldoening.’
Greet vat het treffend samen: ‘Wij willen niet dat onze zonen vergeten worden. De Drie Mama’s houdt hun herinnering in leven. Het helpt ons in het rouwproces en we betekenen iets voor anderen. Daar ben ik trots op. Wat we doen, geeft zin aan wat we hebben meegemaakt. Dat is een verrijking.’
Volg De Drie Mama's op Facebook.
Wie vragen heeft rond zelfdoding, kan terecht op de Zelfmoordlijn via het gratis nummer 1813 of op www.zelfmoord1813.be.
Als Jonas had kunnen blijven, dan wás hij hier nog. Maar hij kon het leven niet meer aan.
Bénédicte
CM-Gezondheidsacademie organiseert regelmatig activiteiten over mentaal welzijn:
- In de cursus Mindfulness leer je anders omgaan met het leven.
- In de infosessie Veerkracht, natuurlijk weerstand tegen stress kom je te weten hoe je je eigen veerkracht kan doen groeien.
- Elke 28ste van de maand kun je deelnemen aan een begeleide wandeling op het Veerkrachtpad in Deinze.