Gezond oud worden voor beginners
De eeuwige jeugd is niemand gegeven. Maar dat betekent niet dat we gelaten naar onze oude dag moeten sloffen. ‘Je kan zelf ervoor zorgen dat je langer leeft op een gezonde en kwaliteitsvolle manier’, zegt medisch antropoloog Reginald Deschepper.
Officieel ben je veertig, maar biologisch kan je twintig of zestig zijn
Reginald Deschepper
Je haar wordt grijs en dunner, vet blijft op allerlei plaatsen plakken, je gewrichten kraken steeds luider en je spieren worden stram. Als veertiger merk je dat de jeugdigheid stilaan wegsijpelt. Wat zorgt precies voor die veroudering?
Deschepper: ‘Veroudering is een complex proces. Maar we weten er steeds meer over. We kennen nu een tiental hoofdoorzaken die we kunnen aanpakken.'
'Zo zijn er bepaalde stoffen die onze cellen energie geven. Die stoffen verminderen naarmate we ouder worden. Dat is bij iedereen zo. Daarom leveren sporters topprestaties als ze twintig tot dertig zijn, en niet op hun vijftigste.’
Hoort veroudering dan gewoon bij het leven?
‘Voor sommige dieren niet, voor de mens wel. Toch kan je veroudering vertragen, want je kan die stoffen en processen beïnvloeden. Dat helpt om je fysieke prestaties op peil te houden maar ook om ziektes tegen te gaan, zoals diabetes, hart- en vaatziekten of dementie.’
‘Naast je chronologische leeftijd heb je namelijk een biologische leeftijd: hoe oud lijkt je lichaam te zijn op basis van je gezondheid. En die leeftijd kan tien tot twintig jaar verschillen. Je bent officieel veertig jaar oud, maar biologisch ben je bijvoorbeeld twintig of zestig. Je biologische leeftijd zegt dus veel meer over hoe snel je veroudert en hoe gezond je bent.’
En de biologische leeftijd is variabel?
‘Ja, je kan die zelfs terugdraaien. Op dit moment zijn we nog veel te passief als het over veroudering gaat. Want waarom zouden kwaaltjes op de leeftijd van vijftig of zestig “normaal” zijn? En het is toch vreemd dat we pas in actie schieten als iemand al ziek is?'
'Terwijl veel chronische ziektes al jarenlang sluimeren zonder symptomen en te vermijden zijn door een gezonde levensstijl. Onze levensstijl en omgeving zijn veel nauwer verweven met onze gezondheid dan we beseffen.’
De periode van aftakeling kunnen we uitstellen en verkorten
Reginald Deschepper
Vijf extra frisse jaren
Klinkt dat niet een beetje wrang voor mensen die wel ziek worden? Dan lijkt het alsof het hun eigen schuld is.
‘Een gezonde levensstijl is geen garantie op een gezond leven. Ook je genen en stom toeval spelen een rol. Van sommige kankers bijvoorbeeld is een bepaald percentage te vermijden, een ander deel niet.'
'Je mag er dus niet vanuit gaan dat jij sowieso gespaard zal blijven. En je kan mensen die ziek worden niet de schuld daarvan geven. Ook omdat je gedrag in sterke mate bepaald wordt door je omgeving.’
De Britse komiek Ricky Gervais maakte eens de grap dat hij helemaal niet langer wilde leven. Want dan krijgt hij er vijf extra ziekenhuisjaren bij. Hij zou liever vijf jaar extra als frisse twintiger krijgen.
‘Het is een grote misvatting dat je leven verlengen noodzakelijkerwijs betekent dat je de aftakeling verlengt. Met levensstijlgeneeskunde streven we net naar extra gezonde, kwaliteitsvolle jaren. De periode van aftakeling, waar uiteindelijk niemand van ons aan ontsnapt, kunnen we uitstellen en verkorten.’
Infosessies, workshops, webinars ...
Versterk je gezondheid bij de CM-Gezondheidsacademie
Bekijk het aanbod We worden constant verleid om ongezonde dingen te doen
Reginald Deschepper
Meer bewegen dankzij een perte totale
Hoe pakken we onze levensstijl dan concreet aan?
‘Je kan zelf actie ondernemen op het vlak van beweging, voeding, slaap, stress, sociale contacten en zingeving. Dat is gemakkelijker gezegd dan gedaan, want we worden constant verleid om ongezond te eten en in de luie zetel tv-series te bingewatchen. De kunst is om uit die gewoontes te geraken.’
Als we horen dat we meer moeten bewegen, wijzen we graag naar onze drukke agenda: het past er niet in.
‘Je kan beweging ook gewoon integreren doorheen de dag. Heb je een zittend beroep? Sta dan regelmatig eens recht. Maak een wandeling terwijl je over iets nadenkt. Neem op kantoor de trap in plaats van de lift.'
'Zet ter ontspanning muziek op en dans. Tuinier. Mogelijkheden genoeg. Ook mensen met een beperking of chronische ziekte krijgen de raad om te blijven bewegen, volgens hun mogelijkheden en onder medische begeleiding.’
‘Toen ik vijftig werd, had ik een verkeersongeval. Mijn auto was perte totale. Een ramp, dacht ik, zeker met drie kinderen. Toen gebruikte ik noodgedwongen steeds meer de fiets en het openbaar vervoer.'
'Tot mijn verbazing kreeg ik alles nog prima geregeld. Bovendien voelde ik me veel beter en fitter. Dus kwam er geen nieuwe auto. Zo zie je maar wat het doet als je eens loskomt uit je comfortzone.’
Tuurlijk mag je eens zondigen. Maar niet élke dag gedurende vijftig jaar
Reginald Deschepper
Minder zin in suiker
Bij de term gezonde voeding hoor ik de lezer al zuchten: daar gaat mijn witte wijntje en die lekkere frituursnack.
‘Het hoeft helemaal niet zo zwart-wit. Het lichaam is veerkrachtig en kan het verdragen als je eens zondigt. Maar niet élke dag gedurende vijftig jaar.’
‘Onze relatie met voeding is verstoord. We kunnen van ’s morgens vroeg tot ’s avonds laat eten. Het wordt aan de deur gebracht. En het zit boordevol suikers. Zelfs in charcuterie of groentesoep zit er suiker.'
'Geen wonder dat we dan constant zin hebben om te snoepen. Al mogen we daarin ook mild zijn voor onszelf, een grote verantwoordelijkheid ligt bij de industrie en de overheid.’
Hoe raken we van de suiker af?
‘We moeten vooral af van de goesting om constant te snacken. Het goede nieuws is dat je minder zin hebt in suiker als je meer gezonde voeding eet met goede vetten. Je gaat dan vanzelf minder snoepen.'
'De beste manier daarvoor? Gezond koken en er een gewoonte van maken. Het mediterraans dieet is ideaal. Het bevat veel groenten en fruit, kruiden, vette vis, olijfolie … En het grote voordeel is dat het makkelijk klaar te maken is. In geen tijd zet je een heerlijke maaltijd op tafel.’
Je kan de stortvloed aan prikkels zelf een stuk dempen
Reginald Deschepper
Het brein van de hardwerkende Vlaming
Ook stress en onze slaap hebben invloed op ons eetpatroon. Op welke manier?
‘Het hangt allemaal samen. Als je veel stress hebt, slaap je slecht. Overdag ben je vermoeid en grijp je naar suikers. Vervolgens heb je geen zin meer om te bewegen. Stress heeft dus een grote impact.’
Stress is moeilijk te vermijden in een maatschappij waar de hardwerkende Vlaming een held is en inactieven zo snel mogelijk aan de slag moeten.
‘En waar de werkdruk zo hoog ligt dat er steeds meer mensen uitvallen. Op een bepaald moment zit je aan een grens qua efficiëntie. We zijn gewoon geraakt aan een hels ritme, waarbij we worden overspoeld door prikkels en informatie.’
‘Je kan die stortvloed zelf een stuk dempen. Leg die smartphone eens aan de kant en gun je brein wat rust, zeker ’s avonds en ’s nachts. Probeer te vertragen en luister naar de signalen van je lichaam. Neem tijd voor jezelf, liefst op een kwaliteitsvolle manier: mediteren, een wandeling in de natuur, afspreken met vrienden …’
Mensen die bezig zijn met zingeving voelen zich beter
Reginald Deschepper
Een vrijwilliger leeft langer
Welke invloed heeft sociaal contact op onze gezondheid?
‘Op sociale media hebben we allerlei vrienden, maar de eenzaamheid groeit in de maatschappij. Uit onderzoek blijkt dat een gebrek aan sociaal contact even ongezond is als 15 sigaretten roken per dag. Daar keek ik zelf van op.’
‘Waarom volgen mensen een cursus? Om iets bij te leren, maar ook om andere mensen te ontmoeten. Het is op twee vlakken winst: de cursus is een boost voor je brein en je krikt je sociaal contact op.'
'Hetzelfde zie je bij vrijwilligerswerk. Je hebt sociaal contact en je betekent iets voor andere mensen. Dat geeft zin aan je leven. Mensen die bezig zijn met zingeving, ook bijvoorbeeld spiritualiteit of religie, voelen zich beter. Het zorgt voor verbondenheid met mensen, of zelfs met iets dat onszelf overstijgt. Of dat nu de natuur of een godfiguur is.’
Tot slot, hoe ziet u de rol van de geneeskunde in onze zoektocht om langer te leven?
‘We leven al een heel stuk langer dankzij de wetenschap en geneeskunde. Tweehonderd jaar geleden was de gemiddelde levensverwachting veertig jaar, nu tachtig. Dat kan nog verhogen met nieuwe technieken zoals stamceltransplantatie, immuuntherapie of genetica.’
‘Maar veroudering is iets heel persoonlijks. Voor welke kwalen en ziektes heb jij een bepaald risico? Hoe kan je jouw levensstijl daaraan aanpassen, nog voor je ziek wordt? Zo’n persoonlijke benadering van gepersonaliseerde geneeskunde is de ideale manier om langer gezond te leven.’
Wie is Reginald Deschepper?
Reginald Deschepper is medisch antropoloog, emeritus professor en mede-oprichter van vzw LifeMe (Lifestyle as Medicine). Hij schreef de populair-wetenschappelijke boeken Je levensstijl als medicijn, Elk jaar jonger en Bescherm je brein tegen dementie.