Wat doe je als je partner of familielid psychisch lijdt?
Merk je dat je vriend, broer of zus of ouder het psychisch moeilijk heeft? Dan vraagt het veel moed om het gesprek aan te gaan of iets te doen. Griet Frère, vormingsmedewerker bij Similes, de organisatie die mensen die samen leven met een persoon met psychische problemen ondersteunt, geeft tips over hoe je dit best aanpakt.
Let op veranderingen
Signalen herkennen is belangrijk om ondersteuning te kunnen bieden. Griet benoemt enkele veelvoorkomende tekenen waar je op kan letten:
- Verandering in emoties: plotselinge somberheid, overdreven opgewektheid of sterke stemmingswisselingen.
- Verandering in gedrag: passiever of juist hyperactiever gedrag, verwaarlozing van uiterlijk, problematisch gebruik van alcohol of drugs.
- Verandering in contact met anderen: zich terugtrekken, veel wisselende contacten of agressief gedrag.
- Verandering in denken: moeite met concentratie, plannen en organiseren, obsessieve gedachten, verwardheid of hallucinaties.
‘Het is vooral een probleem als deze signalen lang aanhouden, plotseling optreden of heel uitgesproken zijn. Dan is het tijd om actie te ondernemen’, verduidelijkt Griet.
Zo start je het gesprek
‘Eerst en vooral is het belangrijk om een goed moment te kiezen. Wanneer je de tijd en de energie hebt om erover te praten’, raadt Griet aan. ‘Kies een rustige plek waar je ongestoord kan praten. Bijvoorbeeld tijdens een wandeling, een fietstocht of rit in de auto. Op die manier hoef je elkaar niet constant aan te kijken, wat minder confronterend is dan wanneer je tegenover elkaar zit.’
‘Begin vanuit wat je concreet waarneemt, zoals veranderingen in gedrag of emoties, en uit je zorgen vanuit een ik-boodschap. Bijvoorbeeld: Ik zie dat je de laatste tijd minder afspreekt met vrienden. Wat doet dat met jou? Vraag vooral hoe de persoon zich voelt. Houd in gedachten dat jij de problemen niet kan oplossen, maar wel samen kan nadenken over wat kan helpen.’
Het is belangrijk dat je ook als naaste van mensen met een psychische kwetsbaarheid ondersteuning krijgt, omdat het een grote impact heeft op je leven
Griet Frère
Professionele hulpverleners en vrienden kunnen soms moeilijk volledig begrijpen wat er speelt’
Griet Frère
De do's en don'ts voor een goed gesprek
- Stel open vragen en luister actief.
- Herhaal en vat samen wat de ander zegt om begrip te tonen. Bijvoorbeeld ‘Ik hoor je zeggen dat je het moeilijk hebt. Wat maakt het dan juist moeilijk?’
- Erken de gevoelens zonder te oordelen.
- Respecteer iemands grenzen en forceer geen gesprek als er weerstand is. Je kan die weerstand wel benoemen en voorstellen om er op een later moment over te praten.
- Denk mee na over wat de ander nodig heeft om zich beter te voelen, terwijl je de verantwoordelijkheid bij de persoon zelf laat.
- Beschuldig niet en laat je eigen mening achterwege.
- Geef niet meteen advies, tenzij daar expliciet om wordt gevraagd.
- Minimaliseer de ervaringen van de ander niet door te zeggen dat het 'wel over zal gaan'.
- Beloof niet om geheimen te bewaren, tenzij daar uitdrukkelijk om wordt gevraagd en er geen direct gevaar is voor de persoon of anderen.
Zorg voor de zorgers
‘Het is belangrijk dat je ook als naaste van mensen met een psychische kwetsbaarheid ondersteuning krijgt, omdat het een grote impact heeft op je leven’, benadrukt Griet. Ze spreekt uit haar eigen ervaring als kind van een psychosegevoelig ouder. ‘Je biedt vaak extra emotionele en praktische ondersteuning aan een geliefde met psychische problemen. Ook voel je je machteloos en eenzaam. Daardoor is het soms moeilijk om je werk, studie of sociale activiteiten voort te zetten. Je hebt behoefte aan steun, begrip en vaardigheden om met de situatie om te gaan.’
‘Professionele hulpverleners en vrienden kunnen soms moeilijk volledig begrijpen wat er speelt’, weet Griet uit ervarin. ‘Daarom is lotgenotencontact heel waardevol, zoals bij Similes, waar mensen met vergelijkbare ervaringen samenkomen en tips delen. Voor wie dit een grote stap vindt, heeft Similes een laagdrempelig alternatief: www.warmebabbel.be, waar opgeleide luistervrijwilligers beschikbaar zijn voor één-op-één gesprekken. Deze vrijwilligers hebben zelf ervaring met psychische kwetsbaarheid in de familie en zijn bereid om te luisteren en steun te bieden.
Workshop: Het komt voor in de beste families
Wil je nog meer vaardigheden verkennen die je kunnen helpen? Schrijf je in voor de workshop van de CM-Gezondheidsacademie. Leer hoe je ik-boodschappen formuleert, actief luistert, grenzen stelt, hulp vraagt …
Bekijk de data en locaties in de agenda van de CM-Gezondheidsacademie