Ga een moeilijk gesprek niet uit de weg
Sofie werd ziek, Jan (foto) bleef ongewild kinderloos. 'Mensen zijn bang om daar met mij over te praten', getuigt hij. Psycholoog Charlotte Vanovenberghe geeft tips om een moeilijk gesprek niet uit de weg te gaan.
Als mensen over hun kinderen vertellen, is Jan Mertens (54) uit Leuven een en al oor. Soms wil hij dan ook graag zijn situatie ter sprake brengen. Maar die kans krijgt hij niet vaak.
Ongewenst kinderloos
'Ik had zeer graag kinderen gehad. Maar ik ben alleen gebleven en nooit papa geworden. Meestal zijn mensen bang om daarover te praten. Ikzelf luister altijd geïnteresseerd naar de verhalen van kinderen van vrienden. Bij een geboorte sta ik als eerste in de materniteit. Ik deel hun geluk.’
‘Aan de andere kant zou ik graag hebben dat mensen mij eens vragen hoe het is om geen kinderen te hebben. Dat gebeurt zelden. Als ik het toch zelf aanhaal, beginnen ze dikwijls over hun kinderen. Dat is zeker niet slecht bedoeld, maar het kwetst. Mensen willen die leegte opvullen door over zichzelf te praten.’
Toen mijn vader stierf, stonden zijn kinderen achter hem. Na mij komt niemand.
Jan Mertens
Over pijn klaag ik niet veel, anders gaan mensen lopen
Sofie Laenen
Het ligt aan mezelf
‘Vaak krijg ik ook allerlei goede raad. Zoek een lief. Is adoptie geen mogelijkheid? Dat geeft me het gevoel dat geen kinderen hebben aan mezelf ligt. Zo schuiven mensen het probleem weg. Geregeld volgt een waslijst aan redenen waarom ik blij moet zijn dat ik geen kinderen heb. Je hebt meer tijd, kunt veel meer doen ... Dat horen uit de mond van mensen die wel kinderen hebben, doet pijn.’
‘Onlangs sprak ik een jonge vrouw die net bevallen was. Ze vertelde over haar baby, maar tegelijk was ze echt geïnteresseerd in mijn situatie. Ik kon zeggen dat het moeilijk is om geen kinderen te hebben. De jonge moeder liet mij dat toe en dat deed goed. Aan mensen die het er liever niet over hebben, vraag ik zich voor te stellen hoe het zou zijn om geen kinderen te hebben.’
Verdriet komt en gaat
‘Bij een eerste kennismaking wordt dikwijls gevraagd of je kinderen hebt. Jammer genoeg niet, zeg ik dan. Wie erover wil praten, kan dat gerust. Het mag geen taboe worden.’
‘Dat verdriet krijgt een plek met ouder worden. Het wordt rustiger. Misschien steekt het weer hevig de kop op als ik oud ben. Toen mijn vader stierf, stonden zijn kinderen en kleinkinderen achter hem. Na mij komt niemand.’
Voor altijd een toeschouwer
‘Ik ben blij dat ik de kinderen van mijn zus en mijn vrienden zag opgroeien. Maar zonder kinderen blijf ik toch een toeschouwer. Kinderen geven zin aan je leven. Mensen zonder kinderen moeten die zin helemaal zelf in elkaar knutselen.’
Psychologe Charlotte Vanovenberghe:
‘Jan zegt dat hij jammer genoeg geen kinderen heeft. Die woorden kun je aangrijpen als een signaal dat hij er misschien over wil praten. Je kunt vragen: Had je er dan graag wel gehad? Als de ander er toch niet over wil praten, kan hij dat aangeven.'
'Let op met ongewenst advies. Als iemand iets vertelt dat moeilijk ligt, hebben we vaak het gevoel dat we het willen oplossen, terwijl de ander misschien gewoon zijn emoties wil tonen. Luister om te begrijpen, niet om een antwoord te hebben op de situatie.’
Wat laat ik zien en wat niet?
‘Wat laat ik zien en wat niet?’ Dat is altijd wikken en wegen voor Sofie Laenen (46) uit Muizen. Ze heeft al tien jaar chronische pijn door een spierziekte.
Ziekte is niet altijd zichtbaar
'Ik ben open over mijn ziekte, maar begin er zelf niet snel over. Ik wil dat mensen eerst Sofie zien, niet mijn aandoening. Over pijn klaag ik niet veel, anders gaan mensen lopen. Ik doe mijn best om er goed uit te zien.'
'Net dat maakt het moeilijk om begrip te krijgen. Het is niet aan je te zien dat je ziek bent, hoor ik vaak. Alsof ik me moet verantwoorden. Ik krijg liever het gevoel dat ze beseffen dat het niet gemakkelijk is voor mij. Eens vragen hoe het gaat.'
Hulp vragen is moeilijk
'Zelf hulp vragen vind ik moeilijk. Als je iets nodig hebt, moet je maar bellen, wordt vaak gezegd. Dat doe ik niet. Ik schaam me dat ik weinig kan door mijn ziekte. Als mensen voelen dat ze kunnen helpen, is het leuker als ze dat gewoon doen. Zeker omdat eenzaamheid altijd om de hoek loert.’
Psychologe Charlotte Vanovenberghe:
‘Je velt sneller een oordeel over iets wat je zelf nog niet meemaakte. Omdat je het gevoel hebt dat het jou nooit zal overkomen. Geef steeds iedereen de kans om zijn verhaal te doen. Empathie kun je aanleren: hoe meer moeite je doet om een ander te begrijpen, hoe breder je kijk op de wereld word.’