Universeel recept voor een goede opvoeding
Bart Soenens (43), professor Ontwikkelingspsychologie aan de UGent en zelf vader van twee dochters, geeft een universeel recept voor een goede opvoeding.
Goed opvoeden, wat is dat?
Bart Soenens: ‘Goed opvoeden betekent dat je de ontwikkeling van een kind stimuleert op sociaal, emotioneel en cognitief vlak. Om dat te doen is het belangrijk dat ouders drie vitamines voor groei voorzien bij hun kinderen.’
‘De eerste is autonomie. Je creëert ruimte voor het kind zodat het zelf keuzes kan maken. Je laat het kind zichzelf zijn. Het mag positieve en negatieve emoties tonen en kan vrijuit spreken, ook op moeilijke momenten. Zo leert het om later zelf met emoties om te gaan.’
‘De tweede vitamine is competentie. Je gelooft in de talenten van het kind, spreekt je vertrouwen uit en helpt bij de ontwikkeling van oplossingsgerichte vaardigheden.’
‘En ten derde: verbondenheid. Je omringt het kind met liefde en laat zien dat het altijd bij jou terecht kan.’
'Het inspelen op die drie vitamines voor groei vormt een soort universeel recept voor goed opvoeden. Ouders kunnen dit afhankelijk van de kenmerken van hun kind natuurlijk anders invullen
'Als je kind zich niet alleen laat knuffelen maar zelf ook affectie toont, zit je goed'
Bart Soenens
Hoe is de wijze van opvoeden veranderd in de voorbij 50 jaar?
‘Daar bestaat verrassend weinig onderzoek over. Veel ideeën over veranderde opvoedingsstijlen zijn gebaseerd op buikgevoel en stereotypes. Oudere generaties beweren dat jonge ouders hun kinderen te veel toestaan en dat kinderen niet meer luisteren. Een ander verwijt is dat jonge ouders helikopterouders zijn. Dat zijn ouders die als het ware boven hun kinderen cirkelen om hen te behoeden voor onheil. Bij een slechte toets stappen ze naar de leerkracht om uitleg te vragen, in plaats van met hun kind te kijken wat het probleem is. Als hun kind de selectie voor het sportteam niet haalt, zoeken ze verantwoording bij de trainer. Ik kan me opwinden over die vooroordelen. Ze zijn vaak meer mythe dan waarheid.’
Niet alle trends zijn positief. Er is een toenemende groep van ouders die dwingende verwachtingen hebben van hun kind, bijvoorbeeld op school of in de sportclub. Deze ouders kunnen zeer kritisch zijn als hun kind het niet goed doet en zo een ongezonde vorm van perfectionisme aanwakkeren. Een mogelijke reden voor deze trend is dat opvoeden meer dan vroeger een individuele zaak is geworden. De invloed en hulp van de familie en de buurt slinkt. Ouders stralen als hun kind het goed doet en zien dat als een persoonlijk succes, maar als het tegenslaat krijgt hun zelfwaarde een flinke deuk.’
Hoe weet je als ouder dat je goed bezig bent?
‘Als je kind je in vertrouwen neemt over een gevoelige kwestie, bijvoorbeeld voor het slapengaan spontaan vertelt over een probleem waar het mee worstelt, dan is dat een goed teken. Dat wijst op vertrouwen. Dat is ook het geval als je kind je vraagt om te helpen met een schooltaak. Dan zegt het tegen jou: ik zie je als een betrouwbare partner, ik geloof dat jij mij kunt helpen. Als je kind zich niet alleen laat knuffelen, maar zelf ook affectie toont, dan zit het goed. Als het voorstelt om samen plezante dingen te doen, dan toont het dat het graag in je nabijheid vertoeft. Als je kind dus ook jouw vitamines voor groei voedt, dan weet je dat je als ouder op een goed spoor zit.’