Zelfverwonding: bezorgd over iemand?
7 op de 10 jongeren kwamen al in contact met zelfverwonding. De kans is dus groot dat ook jij iemand kent die zichzelf ooit bewust pijn deed. Het kan best schrikken zijn als je dit opmerkt.
Professor Dr. Imke Baetens van de VUB is een internationaal expert in zelfverwonding bij kinderen en jongeren. Ze deelt haar uitgebreide kennis graag met ons.
Zelfverwonding, wat is dat nu precies?
‘Zelfverwonding gaat over jezelf opzettelijk beschadigen. Sommige mensen snijden zichzelf, anderen krassen of verbranden hun huid, sommigen bonken met hun hoofd of vuisten ergens tegen.’
‘Dit laat in veel gevallen littekens of sporen na. En toch merk je het niet altijd op. De verwondingen zitten immers vaak op een plek die niet zichtbaar is voor de buitenwereld, bijvoorbeeld de bovenarm of buik.’
‘Het doel van zelfbeschadiging is niet om zichzelf te doden. Je mag het dus zeker niet verwarren met een zelfmoordpoging. Toch komen zelfmoordgedachten en -pogingen regelmatig voor bij jongeren met zelfverwondend gedrag.’
Vanwaar de drang tot zelfverwonding?
‘Verschillende factoren zorgen dat iemand gevoeliger is voor zelfverwondend gedrag. Een negatief zelfbeeld, impulsiviteit of een zelfkritische persoonlijkheid kan een risicofactor zijn. Maar ook een trauma of ingrijpende gebeurtenis kan aan de basis liggen.’
‘Het klinkt tegenstrijdig, maar wie zichzelf verwondt, doet dit om zich beter te voelen. Het is een manier om om te gaan met negatieve gevoelens en gedachten. Het klopt dat ze op korte termijn even af zijn van hun stressgevoelens of kwaadheid. Maar op lange termijn zijn er enkel negatieve gevolgen. Er komen schuldgevoelens en schaamte bovenop. Het litteken herinnert ze permanent aan die moeilijke periode. En als ze het verbergen, voelen ze zich ook nog eens eenzaam en geïsoleerd.’
Welke signalen kan je herkennen?
Wees extra alert als iemand in je omgeving:
- Stiller is dan normaal of net sneller kwaad wordt;
- Zich afsluit van de buitenwereld;
- Een ingrijpende gebeurtenis meemaakte (overlijden, relatiebreuk);
- Zijn lichaam plots verbergt (lange mouwen bij warm weer, niet willen zwemmen);
- Onverklaarbare verwondingen heeft;
- Interesse toont in het thema (werkstuk maken voor school, kunst of foto’s van wonden).
Wat zeg/doe je beter niet ?
-
Reageer niet emotioneel
Boos worden, panikeren of huilen maakt het onderwerp enkel moeilijker te bespreken
-
Minimaliseer niet
Zeg niet dat het vanzelf wel overgaat.
-
Loop er niet van weg
De vriend zomaar laten vallen of het onderwerp angstvallig vermijden geeft een gevoel van afwijzing.
-
Beloof niet dat jij het zal oplossen
Dat kan je niet.
-
Verwond je jezelf ook?
Je mag daar eerlijk over zijn. Maar vertel geen expliciete details of toon geen wonden, dat triggert de andere.
Wat wel doen als je je zorgen maakt over een vriend?
-
Benoem dat je iets opmerkt
Zijn er geen zichtbare littekens? Vertrek dan vanuit je bezorgdheid: ‘ik heb het gevoel dat het niet goed gaat met je. Wil je erover praten?’
-
Doorbreek het taboe
Wacht niet tot de persoon er zelf over begint, dat is een grote stap. Vraag expliciet naar iets wat je ziet (een wonde of litteken). Neem hierbij een open, niet-veroordelende houding aan.
-
Wees eerlijk over je eigen draagkracht
Het verhaal van je vriend kan hard binnenkomen. Reageer kalm maar geef gerust toe dat het je raakt of dat je tijd nodig hebt om dit te verwerken. Ook jij moet zorgen voor jezelf.
-
Af en toe inchecken
Eens je weet van de zelfverwonding, is de kous niet af. Als je het aankan, blijft een luisterend oor belangrijk.
-
Moedig je vriend aan om hulp te zoeken
Professionele ondersteuning vergroot de kans op genezing.
Een eerste stap kan de huisarts zijn. Die verwijst door naar meer gespecialiseerde hulp.
Is die stap te groot? Er bestaat ook hulpverlening via telefoon of chat bij organisaties als Teleblok, Awel, Teleonthaal of het JAC.
Gaat je vriend liever in zijn eentje aan de slag? Op www.moodspace.be vind je een zelfhulpmodule om je mentale problemen aan te pakken.
-
Ga eventueel mee naar de hulpverlening als je vriend dat wil
Meegaan, zelfs al is het maar tot aan de deur, betekent een enorme steun en verlaagt de drempel om hulp te zoeken.
-
Moedig je vriend aan om het geheim te doorbreken
De partner, ouders of andere vertrouwenspersonen weten best dat er iets speelt, zelfs al kennen ze niet het hele verhaal. Hou rekening met het tempo van de persoon, niet iedereen is daar even snel klaar voor.
Onthoud vooral dat jij het probleem niet kan oplossen. Het enige wat je kan doen is er zijn voor je vriend.
